Светски ден на влажните живеалишта

Денеска го прославуваме меѓународниот ден на влажните живеалишта. Ова се едни од најпродуктивните екосистеми на планетата Земја и едни од најкорисните – во отсуство на пречистителни станици, крајбрежните шуми, мочуриштата и блатата ја преземаат оваа улога и отстрануваат барем дел од материите кои не треба директно да завршат во нашите реки и езера, заедно со водата која ја користи човекот за секакви потреби пред да ја испушти. Сепак, во последните неколку децении, не знаејќи го ова во целост, ги имаме десеткувано нивните површини и тие едвај се борат со напливот од нечистотии кои завршуваат во нив. Кај нас, едно од најважните и најдобро сочуваните влажни живеалишта е Преспанското Езеро, заедно со неговото „мочурливо“ крајбрежје, особено северниот брег долж кој се протега паркот на природа „Езерани“ полн со влажни ливади, канали, крајбрежни шуми, потопени трски итн. Овие живеалишта делумно ги филтрираат водите кои се слеваат во езерото и штитат од ерозија или евентуални нагли поплави, но нивните површини се под огромен притисок од човекот.

По изминатата деценија, благодарение на уникатната прекугранична размена на знаење и искуства во рамките на мрежата ПреспаНет и наталожените искуства од бројни успеси и грешки, денес може да се пофалиме со првите успешни активности за реставрација на влажни живеалишта во Преспа во Македонија. Почнавме со мапирање на влажните живеалишта за да видиме каде сѐуште преостануваат петна од овие живеалишта и потоа ги означивме најдобрите кандидати за реставрација и управување. Во меѓувреме се запознавме со локалното население и ги запознавме нивните интереси.

До денес, со огромна поддршка и помош токму од Преспани и од вработените во заштитените подрачја во регионот, успеавме да искосиме 15 хектари влажни ливади со што отстранивме 59 тони органска материја која инаку ќе завршеше во езерото и ќе придонесеше до неговото брзо стареење. Од друга страна пак, домашните животни на локалните фармери и елените во репроцентарот на НП Галичица добија значајна прихрана од 4000 произведени бали сено. Оваа активност е неверојатен пример како заштитата на природата преку правилно управување може да биде корисно и дури лукративно за човекот. Имено, спроведовме и дополнителни истражувања за точната вредност на искосениот материјал и заклучокот е дека сеното добиено со ова косење би вредело слично колку и генералната вредност на сеното денес на пазарот во Македонија и конкретно, еден хектар ливади во Езерани можат да ги поддржат потребите на ~3 крави, односно ~25 овци. Со 234 хектари државно земјиште од влажни ливади во Преспа и 210 хектари приватни влажни ливади, потенцијалот е секако присутен за слични активности да спроведуваат приватни лица, но и јавните установи и да обезбедат дополнителни средства притоа штитејќи го езерото од прерано стареење!

Особено сме горди на обновата на евлови шуми во Преспа. Ова е приоритетно живеалиште во Европа, што значи дека неговото зачувување носи и дополнителна тежина. Успешната обнова на овие крајбрежни шуми беше за прв пат спроведена во Македонија токму во Преспа и од МЕД, но и за прв пат во целиот прекуграничен преспански регион. Горди сме, бидејќи преку овој успех и со помош на мрежата ПреспаНет, успеавме нашите позитивни искуства и знаења да ги пренесеме и отаде границите. Грчка и албанска Преспа сега исто така имаат обновени евлови шуми; уште еден пример дека природата не познава граници, а не треба ни нејзината заштита. Беа засадени повеќе од 3.000 садници на евла, на површина од помалку од еден хектар, во атарот на Долно Перово, во рамки на заштитеното подрачје Езерани. Активностите беа реализирани со помош Асамати (ЈП Национални Шуми), Општината и ренџерскиот тим од областа. При тоа беа проширени знаењата за евлите и изградени капацитети за пошумување на садници од овој вид. Местата за пошумување ги биравме така што би понудиле што поголема поддршка на природната обнова која се случува во Преспа, но и за што поуспешно да ги поврземе постоечките изолирани петна од евла и да промовираме генетски проток.

За крај, највозбудлив е фактот дека ќе продолжиме со овие активности, бидејќи крајот на еден проект не значи и крај на потребата од заштита. Благодарение на финансиска помош од фондацијата за природа Преспа-Охрид (PONT) во следните три години ќе можеме да продолжиме со сите активности за заштита на влажните живеалишта, овој пат со уште поголем интензитет благодарение на стекнатите искуства и самодоверба. Дополнително, од оваа година ќе ја истражуваме изводливоста на активности за ерадикација на инвазивни растителни видови во Преспа – овие растенија ги „крадат“ ресурсите од вегетацијата која природно треба да се развива таму и придонесуваат во обраснување на просторот во живеалишта кои играат несоодветни улоги, а со тоа можат да му се закануваат на локалниот биодиверзитет.

Ги обновуваме евловите шуми во преспа

Ги обновуваме евловите шуми во Преспа

1300 нови садници од евла за обнова на шумите во Преспа.

Продолжуваме да ги обновуваме шумите во Преспа и оваа година повторно засадивме нови садници од евли (Alnus glutinosa) заедно со претставници на Општината Ресен, ренџерите на заштитеното подрачје „Езерани“, ЈП Национални шуми и расадникот „Преспа Дрво“ од Асамати. Садниците од евла се успешен проект на наша соработка со расадникот во Асамати, благодарение на која лани посадивме 1500 едногодишни садници а годинава 1300. Производството на евлови садници и обнова на шумски живеалишта со овој автохтон вид, е пионерска активност на национално ниво, но и во поширокиот преспански регион на прекугранично ниво. Садењето на евли е дел од процесот на реставрирање на влажни живеалишта и е решение кое е целосно базирано на природа.

Овие активности се дел од нашиот проект „Зачувување на биолошката разновидност во прекугранична Преспа“ поддржан од Prespa Ohrid Nature Trust – PONT, и @Jensen а наскоро ќе се повторат и во грчкиот и албанскиот дел на Преспа. Евловите шуми, кои се уништени во голема мера, претставувале хабитат за многу значајни диви видови и ја поддржувале функционалноста на екосистемот. Нивното обновување на сите три страни значи и обнова на еколошките коридори кои ги користат дивите видови на Преспа

Нови евлови шуми за Езерани

Преку интензивна работа последниве неколку години дознавме каде се наоѓаат евловите шуми во Преспа, кои се заканите со кои се соочуваат и беше изработена физибилити студија преку која ги идентификувавме парцелите во ПП „Езерани“ кои се најпогодни за реставрација на ова приоритетно живеалиште за цела Европа.

На крајот од 2020та спроведовме и пилот активност преку која неколку млади евли со локално потекло пуштија корења во претходно избрана парцела и се сега на пат кон воспоставување на нова шума во заштитеното подрачје!

Во 2021ва, со почеток на „Проект Преспа“, одиме чекор понатаму каде нашата подрачна канцеларија во Ресен започна соработка со расадникот Асамати на подрачното шумско стопанство Преспа на ЈП Национални Шуми. Сериозната реставрација бара и сериозни капацитети кои ги најдовме преку оваа нова соработка. ПШС Преспа успешно подигнаа млади евли од локално семе собрано од тимот на МЕД, со цел зачувување на локалниот генетски диверзитет. Евлите се во одлична состојба и ќе бидат згрижени од страна на ПШС Преспа и МЕД сѐ до моментот на нивно засадување во ПП „Езерани“ зимата која следи.

Новите евлови шуми создаваат живеалишта за голем дел од преспанскиот биодиверзитетот а со тоа и за голем дел од жителите на влажните живеалишта долж крајбрежјето на езерото. Влажните живеалишта околу езерото се и неговите природни бубрези и дополнително помагаат да се одржуваат резервите со подземни води кои пак штитат од нагли промени во водостојот на кои сме сведоци во последните неколку децении. Се надеваме дека од година во година ќе можеме значително да ги зголемиме површините под ова приоритетно живеалишта низ Преспа користејќи локално семе, а со тоа ќе помогнеме во нејзиното зачувување преку локални решенија!

Активностите се дел од проектите „Прекугранична заштита на регионот Преспа преку заеднички партнерски акции на ПреспаНет“ (2018-2021) и „Проект Преспа“ (2021-2024) спроведени во Македонија од страна на МЕД преку ПреспаНет мрежата и финансирани од PONT и Aage V. Jensen

Прирачник за живеалишта

Научете да ги препознавата најкарактеристичните растителни и животински видови во живеалиштата долж преспанското крајбрежје. Преземете ги различните поглавја од прирачникот (со намален квалитет во PDF) и станете експерт за живеалишта на следните линкови:

Примерок од печатениот прирачник може да добиете штом се упатите да истражувате во Преспа и не посетите во нашата подрачна канцеларија во Ресен !

За полесно да се снајдете околу Преспа со топонимите споменати во прирачникот, преземете го нашиот лифлет за живеалишта со карта од прекуграничниот преспански басен.

„Типови на живеалишта“

Тоа се местата или „хабитатите“ кои живиот свет на Земјата би ги нарекол свој дом, и заедно ја сочинуваат биолошката разновидност на нашата планета.

Прочитајте повеќе за типовите на живеалишта низ прекуграничната Преспа, или пак посетете ги со помош на кусиот прирачник во електронската верзија од нашиот нов леток, подготвен како дел од проектот на „ПреспаНет“ – „Прекугранична заштита на регионот Преспа преку заеднички партнерски акции на „ПреспаНет““, финансиран од  PONT и Aage V. Jensen Charity Foundation, со поддршка од EuroNatur, наскоро достапен и во печатена верзија!

Истражување и управување со влажни ливади

Согласно сите утврдени значајности, уште од почетокот на 2019-та година, тим експерти на МЕД отпочна со пилот активности за управување на влажните ливади околу Преспанското Езеро. Најпрвин, беше утврдена нивната дистрибуција долж преспанското крајбрежје (Слика 1) со вкупна површина од 547 ha. Хабитатната карта откри четири различни типа влажни ливади во македонскиот дел од Преспа: 

Слика 1. Распространување на влажни ливади долж преспанското крајбрежје. Боите на текстот десно соодветствуваат со боите на осенчените крајбрежни живеалишта
  • Медитерански високо тревести ливади (Mediterranean tall humid herb grasslands of the Molinio-Holoschoenion), 
  • Ливади со Carex (Beds of large Carex spp.),
  • Ливади со Calamagrostis (Calamagrostis epigeios comm.),
  • Ливади со Trifolium. (Helleno-Moesian riverine and humid Trifolium meadows)

Ливадите со Calamagrostis се најшироко застапени со нешто помалку од 400 ha. Следеше пресметка на биомаса преку екстраполации на анализите од примероци собрани од терен. Вкупната биомаса на влажните ливади во регионот изнесува нешто помалку од 2000 тони, од кои ливадите со Calamagrostis изнесуваат дури ~1200 тони. 

За да го потврдиме социо-економското, како и културолошкото значење на влажните ливади, беа спроведени интервјуа (во форма на прашалници-анкети) со локалните жители во поголем број населени места на територијата на општина Ресен. Севкупно беа пополнети 59 прашалници со сопственици на влажни ливади. Од нив, 44% ги косат своите ливади со што ја задоволуваат целосната прехрана за својот добиток, а 56% велат дека немаат потреба од сено, па затоа и не ги косат. Половина од овие сепак би ги коселе своите ливади доколку добиваат субвенции за произведеното сено.

Беа спроведени и краткотрајни истражувања на биодиверзитетот кои открија дури три нови вида пајаци за Македонија и три нови вида скакулци за Преспа, но и огромни негативни разлики во видовиот диверзитет на ливадите изложени на земјоделските практики во регионот.

Препораките кои произлегоа од резултатите добиени од активностите во 2019та година дадоа неколку насоки за подобрување на состојбата на влажните ливади. Меѓудругото, беше предложено спроведување на пилот проект за стимулирање на летно косење на влажните ливади, отстранување на сеното (биомасата), и распределување до локалните сточари за употреба како храна за добитокот. Хронолошки преглед на пилот активностите би изгледал вака:

(1) Селекција на парцели од влажни ливади за косење

Во рамки на оваа активност беше направен систем од критериуми за избор на соодветна парцела на која би се спровело косењето:

  • да бидат во рамки на Паркот на природа „Езерани“.
  • да не бидат во рамки на зона за строга заштита.
  • да бидат во државна сопственост.
  • да бидат просторно дитрибуирани како „пуфери“ помеѓу насади – овоштарници. 
  • да бидат поголеми од 2 хектари.
  • да има пристапни патишта за движење на механизација за косење.

(2) Комуникација и партнерство со општина Ресен како управувач со ПП „Езерани“ – во оваа активност се опфатени рабтони состаноци и теренски посети со претставници на заштитеното подрачје.

(3) Избор на соодветни техники на косење и ангажирање на косачи – Беа ангажирани локални косачи со соодветна техника и механизација за косење за добивање на употребливо сено.

(4) Косење на ливадите – оваа активност се спроведе во втората половина од месец август. Вкупно беа искосени 16.054 m2. Од таа искосена површина 11.858 m2 припаѓаат на заедницата претставена од Calamagrostis epigejos и 4.196 m2на состоини од големи форми на Carex spp.

(5) Сушење, собирање и балирање на сеното – овие активности беа спроведени до крај на август. Вкупно беа избалирани 350 бали на сено од ливадите.

(6) Избор на локални сточари и распределба на сеното – претставници на општина Ресен и МЕД го распределија балираното сено.

Ден на биодиверзитетот 22.05.2020

Придржувајќи се до сите мерки за справување со пандемијата МЕД вложи огромен труд за да го одбележи овогодинешниот ден на биодиверзитетот. Заедно со нашите партнери од Грција (SPP) и Албанија (PPNEA) ги пребројавме паровите од розикавиот и кадроглавиот пеликан на големото и малото Преспанско Езеро. Додека се движевме по предодредените точки за броење се сретнавме со нашите соработници од паркот на природата „Езерани“ и волонтери и активисти од регионот кои ни помогнаа нашата тура да ја завршиме на едно од најспецијалните места во нашата држава – островот Голем Град. Но, да не должиме премногу, дел од дневната авантура може да ја видите на фотографиите и видеата кои ги споделувавме во живо на фејсбук:

Прва точка: броиме на локалитетот Маркова Нога и средба со желка

Прослава на Денот на биолошката разновидност #BiodiversityDay United Nations Decade on Biodiversity #PrespaNet

Posted by Macedonian Ecological Society on Friday, May 22, 2020

Втора точка: Наколец-Штрбово и накусо за влажните живеалишта во Преспа

Прослава на Денот на биолошката разновидност, објава II #BiodiversityDay United Nations Decade on Biodiversity #PrespaNet

Posted by Macedonian Ecological Society on Friday, May 22, 2020

Парк на природата (ПП) „Езерани“, средба со Ајман Ал-Мала – раководителот на телото за управување со ова заштитено подрачје

Прослава на Денот на биолошката разновидност, објава III #BiodiversityDay United Nations Decade on Biodiversity #PrespaNet

Posted by Macedonian Ecological Society on Friday, May 22, 2020

Трета точка: ПП „Езерани“

Прослава на Денот на биолошката разновидност, објава IV #BiodiversityDay United Nations Decade on Biodiversity #PrespaNet

Posted by Macedonian Ecological Society on Friday, May 22, 2020

Трета точка: Набљудувачницата во ПП „Езерани“

Прослава на Денот на биолошката разновидност, објава V #BiodiversityDay United Nations Decade on Biodiversity #PrespaNet

Posted by Macedonian Ecological Society on Friday, May 22, 2020

Четврта точка: Сир Хан, средба со безопасен жолт смок

Прослава на Денот на биолошката разновидност, објава VI#biodiversityday United Nations Decade on Biodiversity #PrespaNet

Posted by Macedonian Ecological Society on Friday, May 22, 2020

Порака од нашите соработници од Националниот парк „Галичица“

Денеска: Проверки на поставените фото-замки во НП Галичица на во репродуктивниот центар за европски елен

Порака од Национален Парк Галичица: Една од клучните вредности кои го красат Националниот Парк Галичица е исклучителното богатство на биолошка разновидност. Поради тие причини, Јавната установа Национален Парк Галичица се придружува на иницијативата на Македонското Еколошко Друштво во одбележување на Денот на биолошката разновидност.На овој ден, предвидени се активности во репродуктивниот центар за европски елен во НП Галичица. При крајот на 2019 година беше извршена реинтродукција на 30 елени, 24 женки и 6 мажјаци. Целта е спречување на сукцесијата на високо-планиските пасишта и зачувување на биолошката разновидност во овие екосистеми, како и зачувување на пределските вредности. Денес, вработени во Националниот Парк Галичица вршат проверки на поставените фото-замки и надополнување на потребна храна во поставените хранилки во репродуктивниот центар. United Nations Decade on Biodiversity #BiodiversityDay #PrespaNet Prespa Ohrid Nature Trust – PONT National Park Galicica

Posted by Macedonian Ecological Society on Friday, May 22, 2020

Порака на англиски од с. Коњско до нашите соработници во Грција и Албанија. Петтата точка беше во с. Стење.

Celebrating World Biodiversity Day, post VII Society for the Protection of Prespa (SPP) Protection and Preservation of Natural Environment in Albania #PrespaNet

Posted by Macedonian Ecological Society on Friday, May 22, 2020

Приближување до последната шеста точка: островот Голем Град

Прослава на Денот на биолошката разновидност. Објава VIII – приближување до Голем Град

Posted by Macedonian Ecological Society on Friday, May 22, 2020

обиколка околу островот Голем Град

Прослава на Денот на биолошката разновидност. Објава IX, Голем Град

Posted by Macedonian Ecological Society on Friday, May 22, 2020

Голем Град – симбол на биодиверзитетот

Голем Град – симбол на биодиверзитетот

Прослава на Денот на биолошката разновидност. Објава X, Голем Град

Posted by Macedonian Ecological Society on Friday, May 22, 2020

Првата прекугранична карта на крајбрежни хабитати во Преспа

Во 2018та МЕД со помош на бројни експерти ги картираше Македонските крајбрежни хабитати на Преспанското Езеро. Во текот на 2019та PPNEA го изработи истото на Албанската страна од крајбрежјето, со што се создадоа услови да се изработи првата целокупна прекугранична карта на живеалиштата долж Преспанското крајбрежје.

Во моментот се ажурира и хабитатната карта долж Грчкото крајбрежје од езерото. Со помош на комбинираната хабитатна карта, владите на трите држави и сите други еколошки чинители ќе можат подобро да се координираат и да ја зголемат ефективноста на нивните реставрациски и останати конзервациски мерки.